Wanneer slachten we de kip?
In het Like2Share Magazine #20 vindt u een artikel over Het Carmelcollege uit Hengelo dat het heft in eigen hand neemt en zich probeert te ontworstelen uit de houdgreep van de educatieve uitgeverijen. Het initiatief wordt door de VO raad luidkeels toegejuicht.
Innoveren in het onderwijs is een grote uitdaging. In het bedrijfsleven geldt dat minder dan 1% van de startups succesvol is. Nieuwe bedrijven zitten vaak vol met frisse nieuwe en kansrijke ideeën. Maar iets nieuws opzetten is ook risicovol. Experimenteren in het onderwijs, impliceert experimenteren met het leerproces van kinderen. Het spreekt voor zich dat niemand een generatie wil opofferen aan een mislukt experiment. Maar zonder experiment is er ook geen innovatie. Het is een duivels dilemma dat slim wordt uitgespeeld door de grote educatieve uitgeverijen. Je weet immers wat je hebt. De grote verantwoordelijkheid die scholen hebben voor goed onderwijs heeft ook risicomijdend gedrag tot gevolg.
De meest in het oog springende onderwijsinnovatie van de afgelopen jaren, is de iPadschool. Het is een interessante geschiedenis waaruit belangrijke lessen te leren zijn.
Het is januari 2010, San Francisco. Steve Jobs presenteert de iPad. De iPad verovert de wereld. In juli van dat jaar gaan de eerste iPads in Nederland over de toonbank. De tablet wordt mateloos populair bij kinderen, die zich het gebruik van iPad intuïtief eigen maken.
Maurice de Hond is ondernemer en Nederlands bekendste opiniepeiler. Wanneer zijn jongste dochter leerplichtig wordt, en les dreigt te gaan krijgen van digibeten, kan hij dit niet verkroppen. Dat moet anders: “Wanneer mijn dochter zichzelf thuis op de iPad spelenderwijs leert programmeren, waarom zou ik haar dan in een ouderwets keurslijf dwingen?” redeneert De Hond.
Het woord ‘digibeet’ heeft De Hond overigens zelf geïntroduceerd in zijn boek ‘Met de snelheid van het licht’ (1995). Naar aanleiding van dit boek, doceerde hij bij Sonja Barend aan tafel: “Bij alle activiteiten en situaties waarbij men smaak noch reuk noch tastzin nodig heeft, zal de mens in de toekomst op de één of andere manier gebruik gaan maken van de elektronische snelweg.”
Klik op het oranje pijltje om verder te lezen.
In het vervolg van het gesprek voorspelt De Hond zonder blikken of blozen de opkomst van bedrijven die we zijn gaan kennen onder de namen Facebook, Netflix, Amazon, WhatsApp en Skype. Het blijkt dat hij destijds al een uitgesproken mening had over onderwijs. In zijn boek uit 1995 (!) stelt hij:
“Het Nederlandse onderwijssysteem is amper aangepast aan de moderne tijd. Zowel qua de inhoud als qua hulpmiddelen wordt er op geen enkele wijze aansluiting met onze tijd geboden. Het is onthutsend om te moeten vaststellen dat je anno 1995 van school kan komen zonder te kunnen typen. En de ervaringen die de leerlingen met PC’s opdoen, blijven zeer beperkt. Op lagere scholen en middelbare scholen is het aantal computers ten opzichte van het aantal leerlingen zoiets als 1 op 40. Op basis van deze observaties zeg ik wel eens gekscherend dat het Nederlandse onderwijssysteem opleidt voor de arbeidsmarkt van de jaren ‘60.”
Zijn ideeën over onderwijs hebben dus een lange historie en met de introductie van de iPad is de tijd rijp om zijn ideeën om te zetten in daden. Hij komt met het idee voor een nieuwe school: de Steve Jobs-School. Het idee is door digitale technologie beter af te stemmen op de individuele talenten en mogelijkheden van het kind. Reguliere jaargangen zijn er niet; het kind speelt een belangrijke rol in de regie van het eigen leerproces. De lesmethoden zijn digitaal en adaptief, waardoor het kind altijd relevante inhoud krijgt aangeboden, die aansluit bij zijn niveau. De rol van de leerkracht verandert van klassikaal onderwijzen naar individueel coachen. Een fundamentele en revolutionaire verandering ten opzichte van het gangbare basisonderwijs.
Het initiatief van De Hond kreeg nationaal en internationaal veel aandacht en lof in de media. Meer dan 20 scholen sloten zich aan bij het concept. Enkele nieuwe scholen werden zelfs opgericht volgens het model. Echter de Steve Jobs-Scholen werden geen succes. Het leeuwendeel heeft binnen enkele jaren afscheid genomen van het concept.
De geestelijk vader is onder vuur komen te liggen. Hem wordt verweten te weinig onderwijservaring te hebben en dat de commercie te veel koers heeft bepaald, ten koste van de scholen. De Hond had echter ervaren onderwijsprofessionals aan zijn zijde. Het heeft er alle schijn van dat de onderwijsprofessionals geen kaas gegeten hadden van ondernemen en de ondernemer geen kaas had gegeten van onderwijs.
Nu de hype rondom de Steve Jobs scholen over is, vallen de experts over elkaar heen: “Hoe kon men zo dom zijn. Een volledig nieuw onderwijsconcept uitrollen zonder enige wetenschappelijke onderbouwing?” Sceptici verkneukelen zich en stellen dat alles maar beter bij het oude kan blijven. Onderwijsmensen stellen: “In het onderwijs is geen geld te verdienen, maar dat snapte De Hond niet.”
Ik denk dat we blij moeten zijn met ondernemers die hun energie en tijd willen investeren in onderwijs. Het feit dat er zoveel scholen interesse hadden in de ideeën van De Hond, is een indicatie dat er behoefte is aan fundamentele innovatie.
Het idee van optimale differentiatie en individuele aandacht voor elk kind spreekt aan. Maar adaptieve software stond nog in de kinderschoenen. Met de zevenmijlslaarzen die De Hond zich had aangemeten maakte hij niet bij te benen stappen. Zijn controversiële manier van ondernemen is het initiatief niet ten goede gekomen. Zoals bij zoveel startups was het idee goed, maar de uitvoering liet te wensen over.
Jaarlijks is er meer dan 10 miljard beschikbaar voor het basisonderwijs. De Hond was zich ervan bewust dat het onderwijs wel degelijk een commercieel interessante markt is. Dat wordt hem nu kwalijk genomen. Maar kijk eens naar de educatieve uitgevers en distributeurs! Hun verdienmodel is gebaseerd op het verkopen van dode bomen. Er is geen enkele prikkel om proactief bij te dragen aan een fundamentele digitalisering van het onderwijs. Het is een kwalijke zaak dat een relatief kleine ondernemer aan de schandpaal wordt genageld voor een mislukt risicovol initiatief, terwijl de grote uitgevers zich nog een keertje omdraaien en nog even doorslapen. De kip met gouden eieren wordt nog niet geslacht.
Hans Hoornstra, mede-oprichter Like2Share