Staan er straks robots voor de klas?
Interview met prof. dr. Vanessa Evers
Robots worden steeds slimmer. Ze ondersteunen mensen al op vele vlakken en nemen taken van ons over. Like2Share sprak met Vanessa Evers, hoogleraar Sociale Robotica aan de Universiteit Twente. Maakt de leerkracht straks plaats voor een robot?
De inzet van robots in het dagelijks leven neemt een vlucht. Een van de redenen hiervoor is dat robots steeds beter met mensen kunnen samenwerken. En dat is precies waar Vanessa Evers zich in haar werk mee bezighoudt: “Ik onderzoek de interactie tussen robots en mensen en kijk daarbij ook naar sociale en culturele aspecten.”
Hoe komt het dat robots in de afgelopen jaren zo veel slimmer zijn geworden?
“Dat heeft met veel factoren te maken. Er is bijvoorbeeld enorme vooruitgang geboekt op het vlak van sensoren. Dit zijn als het ware de zintuigen van de robot. Ze zijn goedkoper, kleiner en betrouwbaarder. Hierdoor kunnen robots de wereld beter herkennen en betere beslissingen nemen. Een van de mooie ontwikkelingen die hieraan ook bijdraagt, is Deep Learning. Dankzij deze technologie kunnen robots zelf patronen herkennen in ruwe data en input beter leren interpreteren.”
Op welke punten zijn op korte termijn nog belangrijke verbeteringen nodig en mogelijk?
“Robots zijn ‘natuurlijke taal’ steeds beter gaan beheersen. Denk bijvoorbeeld aan Siri of Amazon echo, daar kun je gewoon tegen spreken. Een echte dialoog kunnen we het echter nog niet noemen. Boodschappen of commando’s binnen een bepaalde context worden herkend, maar zeg je iets anders dan houdt het al snel op. Een barrière die ook nog geslecht moet worden, ligt op het vlak van energie. Hoe complexer de robot, hoe meer energie er nodig is. Batterijen zijn vaak snel op en groot en zwaar waardoor de robots er niet uitzien of aan een draadje zitten. We wachten met smart tot de energiewereld met een oplossing komt.”
Zet de opmars van robots door en hebben we er straks allemaal een in huis?
“Daarover zijn de meningen verdeeld. Een deel van de experts denkt inderdaad dat er straks robots zijn die veel verschillende dingen kunnen. Stofzuigen, een pakketje aannemen en op de kinderen passen bijvoorbeeld. De tweede groep voorziet dat alledaagse voorwerpen met robotica worden uitgerust. Je toilet maakt zichzelf schoon en analyseert je ontlasting, de koelkast doet aan voorraadbeheer, maar ook straatmeubilair, je fiets, je bureaustoel: alles heeft straks robotica in zich. Dit scenario vind ik realistischer, want er moet nog ontzettend veel gebeuren voordat robots alleskunners worden. Vooralsnog functioneren ze vooral goed in één bepaalde context.”
Vanessa deed onderzoek naar de inzet van robots in het onderwijs. Centrale vraag was: ‘Kan interactieve leerstof in de vorm van een robot behulpzaam zijn in de klas?
“Er wordt al gebruikgemaakt van interactieve leerstof. Denk bijvoorbeeld aan digitale lesmethodes die kinderen oefeningen op hun eigen niveau geven. Nadeel is dat de leerkracht dan vaak weinig informatie krijgt over het leerproces van een kind. Je kunt wel zien waar een leerling gebleven is en wat hij goed of fout heeft beantwoord. Maar hoe het kind een som heeft uitgerekend en wat de redenering achter een antwoord is, blijft dan gissen. Wij ontwikkelden een sociale robot die kinderen laat oefenen met natuurkundige principes, zoals weerstand en gewicht. Zij maken daarbij gebruik van een opstelling. Dat kan van alles zijn, bijvoorbeeld een knikkerbaan. De robot stelt vragen en de kinderen voorspellen, observeren en leggen uit wat er waarom gebeurt. Elk kind had een eigen pasje, zodat de robot wist wie ze waren en waar ze waren in de lesstof.”
En? Wat viel jullie op bij dit experiment?
“De antwoorden van de kinderen geven een verfijnd inzicht in hoe zij een les hebben begrepen. En in welke stappen een leerling doorloopt in zijn of haar redenering. We keken ook naar de meerwaarde van een robot die er echt als een ‘wezen’ uitziet ten opzichte van een tablet of computer. Bij de robot gaven de kinderen veel langere uitleg en gebruikten daarbij meer woorden uit de leerstof. We denken dat dit komt omdat de robot er toch menselijker uitziet. Dit maakt de interactie leuker. De robot was in de ogen van de kinderen een beetje ‘dommig’ en aandoenlijk, wat hen waarschijnlijk uitnodigt om alles heel goed uit te leggen.”
Wat vonden de leerkrachten van de robot en de bijbehorende opstelling?
“We hadden geen richtlijnen ontwikkeld voor het gebruik van de robot. Het was interessant om te zien dat elke leerkracht hem op een eigen manier inzette. De een verwees kinderen actief naar de robot, de ander liet kinderen vrij om te kiezen wanneer ze met de robot aan de slag wilden. Zo gaven leerkrachten de nieuwe technologie zelf een passende plek in hun manier van lesgeven. En dat is hoe het denk ik ook moet zijn, de leermiddelen en techniek moeten de didactiek en de strategie van lesgeven van een docent ondersteunen. Het lijkt mij ook niet nodig dat docenten weten hoe robots werken, ze moeten vooral weten hoe ze een robot kunnen inzetten. Net zoals dat geldt voor potloden, filmpjes en prentenboeken.”
Over minder dan zeven jaar zal meer dan de helft van onze banen overgenomen zijn door robots, stelt het World Economic Forum. Gaan robots leerkrachten vervangen?
“Dat kan ik mij niet voorstellen. Aan de andere kant… toen de mobiele telefoon geïntroduceerd werd, verwachtte ik ook niet dat deze ‘smart’ zou worden en zo’n grote impact op ons dagelijks leven ging hebben. Op een filosofisch niveau kunnen we bedenken dat computers ooit intelligenter gaan worden dan mensen. Maar zo ver is het nog lang niet. Juist de vaardigheden die nodig zijn in het onderwijs, denk aan motiveren, inspireren, kinderen begeleiden bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden, zie ik robots niet snel overnemen. Leraar zijn: daar komt echt zo veel bij kijken. Van plakken en knippen, rekenen en taal onderwijzen tot aandacht voor individuele kinderen hebben en tegelijkertijd het groepsproces en de leerdoelen in de gaten houden. Robots kunnen niet goed switchen van context, dus nee, ik denk niet dat leraren concurrentie van robots moeten vrezen. Ik hoop wel dat ze gaan werken met robots en zo het onderwijs verrijken en verbeteren. Robots moeten we zeker niet inzetten als bezuiniging op leerkrachten, maar vooral om het onderwijs te verbeteren en te vernieuwen.”
.
Meer van dit soort artikelen lezen? Bekijk eens onze digitale magazines.