Hoe maak je docenten mediawijzer?
door: Jeroen van der Laan
.
Docenten moeten al zoveel. Ze zijn vakspecialist, mentor, moeten gesprekken voeren, met ouders/verzorgers contacten onderhouden en bij zorgen het studentenzorgteam inschakelen. Moeten ze dan ook nog hun leerlingen mediawijzer maken? Ja: het onderwijs heeft mediawijze docenten nodig om toekomstgericht les te kunnen blijven geven en om leerlingen voor te bereiden op een gedigitaliseerde maatschappij.
Leerrendement
Dit vraagt allereerst om docenten die begrijpen wat ict met het leerrendement doet. Voorstanders van onderwijs online voeren onderzoeken aan waaruit blijkt dat ict het leerrendement vergroot. De motivatie van leerlingen en docenten neemt toe omdat ze leuker en afwisselender onderwijs kunnen geven en ontvangen. Critici wijzen op de andere zijde. Zij stellen dat leerlingen hun geheugen wegklikken, omdat het denkwerk wordt overgenomen door de computer, internet en de smartphone. Anderen beargumenteren dat internet mensen dommer maakt, dat het werkgeheugen in de hersenen overbelast raakt en dat de productiviteit en creativiteit achteruit hollen. Volgens sceptici verklaart dit ook het feit dat de Steve Jobs School van Maurice de Hond is geflopt. De medaille heeft dus twee zijden. Aan de ene zijde is een volledig analoge school een utopie, omdat de maatschappij gedigitaliseerd is. Maar aan de andere kant is het rücksichtslos vervangen van alle materialen door digitale varianten en het maximaliseren van de schermtijd ondoordacht en onwenselijk. Een goede docent weet wanneer welke ict-toepassing meerwaarde biedt.
Veranderende wereld
Daarnaast is een mediawijze leraar ook nodig om de leerling voor te bereiden op de wereld van morgen en op een beroep (dat volgens prof. dr. P. A. Kirschner, hoogleraar onderwijspsychologie, ook een nog niet bestaand beroep kan zijn). Maar hoe kunnen ze bijdragen aan het ontwikkelen van mediawijsheid bij hun leerlingen? Het belangrijkste is dat een docent eerst zelf mediawijs is, voordat hij dit kan verwachten van zijn leerling of student. Maar wat verstaan we daaronder binnen de context van onderwijs? In aansluiting op de definitie van de Raad van Cultuur gebruiken we de volgende omschrijving: „Het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee de docent bewust, kritisch en reflectief de meerwaarde van ict in het onderwijs kan gebruiken om de kwaliteit van het onderwijs te laten toenemen en de leerlingen voor te bereiden op een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld.”
Competenties
Maar waar moet deze mediawijze docent dan aan voldoen? In de basis moet iedere docent kennis hebben van de online leefwereld van zijn of haar leerlingen en reflecteren op zijn of haar eigen mediagebruik. Daarnaast zijn onderwerpen als privacy en informatieveiligheid van groot belang bij een mensgericht beroep. Ook is het belangrijk om inzicht te hebben in de 21e-eeuwse vaardigheden die het vervolgonderwijs of het beroepenveld verlangt. Verder is kennis van digitale didactiek nodig en moet in ieder lesuur de vraag beantwoord worden op welke wijze de les eventueel verrijkt kan worden door de inzet van ict. Naast deze basis zijn concretere vaardigheden nodig om het onderwijs goed te kunnen uitvoeren. Zo is basiskennis van het Officepakket noodzakelijk, moet de docent uit de voeten kunnen met het leerlingvolgsysteem en moet hij de vaardigheid onder de knie hebben om meer te doen met het smartboard dan dit alleen te gebruiken als digitaal krijtbord.
Als we spreken over een docent die gevorderde mediawijsheid bezit, denken we aan de vaardigheid om diverse apps binnen het onderwijs (zoals Kahoot!, MentiMeter en Plickers) in te zetten om het onderwijs aantrekkelijker te maken. Ook laat deze docent alle verslagen inleveren via een digitaal platform en heeft hij de vaardigheid om filmpjes te downloaden en daaraan zaken toe te voegen. Op het hoogste niveau zien we een docent die met zijn leerling kan programmeren, e-learning kan ontwerpen en inrichten en alle functionaliteiten uit het smartboard kan halen. Is er dan nog wel een rol voor de docent in het onderwijs van morgen? Biedt hij nog meerwaarde? Of bedient hij alleen de knoppen? De filosoof Confucius, die zo’n 500 jaar voor Christus in het oude China leefde, stelde: „Wie oude kennis koestert en voortdurend nieuwe vergaart, mag een leraar van anderen zijn.”
.
Mediawijze boom
Het practoraat Onderwijs Online van het Hoornbeeck College ontwikkelde de ‘mediawijze boom’. In de wortels staan metaforen die de onderwijsvisie van de betreffende school verwoorden. Volgens dit practoraat is het belangrijk om deze visie helder te formuleren. Het gaat eerst om een visie dan pas om een device. Op de wortels staat de stam. Hierin staan onderwerpen waar de docent echt kennis over moet bezitten. Zo moeten ze in hoofdlijnen de online leefwereld van jongeren begrijpen en begrijpen wat digitale didactiek is. Hoger in de boom staan vooral vaardigheden. Iedere docent gebruikt in zijn les wel digitale middelen. Dit practoraat vindt het belangrijk dat iedere docent uiteindelijk de stam + A beheerst.
.
Dit artikel verscheen in de 21e editie van ons gratis e-magazine Like2Share.
Wilt u meer van dit soort artikelen lezen? Klik dan hier om de magazines te bekijken.
.
.
